Rüzgar Enerji Santralleri İş Sağlığı ve Güvenliği: Kapsamlı Uzman Rehberi

Yenilenebilir enerji sektörü, küresel enerji ihtiyacını karşılarken karbon ayak izini azaltma konusunda devasa bir rol üstlenmektedir. Ancak, teknolojinin gelişmesiyle birlikte rüzgar türbinlerinin boyutları büyümekte, bu da operasyonel riskleri beraberinde getirmektedir. Rüzgar enerji santralleri iş sağlığı ve güvenliği (RES İSG), sektörün sürdürülebilirliği için sadece yasal bir zorunluluk değil, hayati bir operasyonel standarttır. Türbinlerin kurulumundan bakımına, kanat tamirinden trafo müdahalelerine kadar her aşama, proaktif bir risk yönetimi gerektirir.

Bu rehberde, sektör profesyonelleri için RES sahalarındaki kritik tehlikeleri, uluslararası standartları ve hayat kurtaran güvenlik prosedürlerini detaylandıracağız.

Rüzgar Enerji Santrallerinde Başlıca Risk Faktörleri

Rüzgar santralleri, doğası gereği zorlu coğrafi koşullarda ve değişken hava şartlarında işletilen tesislerdir. Rüzgar türbini bakımı riskleri, konvansiyonel enerji santrallerine göre çok daha dinamiktir. Bir A Sınıfı İGU bakış açısıyla riskleri şu ana başlıklar altında toplayabiliriz:

• Fiziksel Riskler: Hareketli parçalar (rotor, jeneratör şaftı), düşen cisimler, gürültü ve titreşim.

• Elektriksel Tehlikeler: Yüksek gerilim hatları, trafo patlamaları, yıldırım düşmesi ve statik elektrik deşarjları. Özellikle elektrik tehlikeleri, türbin içi panolarda yapılan çalışmalarda ölümcül sonuçlar doğurabilir.

• Çevresel ve Ergonomik Riskler: Aşırı sıcak/soğuk hava koşulları, dar alanlarda çalışma pozisyonları ve yorgunluk.

• Psikososyal Riskler: İzolasyon hissi ve yüksek stres altında karar verme zorunluluğu.

Bu risklerin yönetimi için RES iş kazaları istatistiklerinin düzenli analizi ve “Ramak Kala” bildirimlerinin teşvik edilmesi şarttır.

Yüksekte Çalışma ve Kapalı Alan Güvenliği

RES sektöründeki en kritik başlık şüphesiz yüksekte çalışma faaliyetleridir. Günümüzde kule yükseklikleri 100 metreyi aşarken, teknisyenlerin güvenliği için standart prosedürlerin ötesine geçilmesi gerekir.

Kule ve Nasel (Nacelle) Çalışmaları

Türbinin tepesine (nasel) ulaşım sırasında asansörler veya dikey merdivenler kullanılır. Bu süreçte dikey yaşam hatları ve düşüş durdurucu sistemlerin aktif kullanımı zorunludur. Nasel üzerinde yapılan çalışmalarda, rüzgar hızının anlık takibi yapılmalı ve limit değerler (genellikle 12-15 m/s) aşıldığında çalışma durdurulmalıdır.

Kapalı Alan (Confined Space) Riskleri

Rüzgar türbinlerinin kanat içleri (blade entry) ve hub bölgesi, teknik olarak “Kapalı Alan” sınıfına girer. Kapalı alan çalışmaları sırasında:

• Ortamdaki oksijen seviyesi ve toksik gaz ölçümü (Gaz dedektörü kullanımı) yapılmalıdır.

• İçeride çalışan personelle sürekli iletişim halinde olan bir gözcü dışarıda hazır bulunmalıdır.

• Havalandırma sistemleri aktif tutulmalıdır.

GWO Standartları ve Personel Yetkinliği

Rüzgar Enerji Santralleri İş Sağlığı ve Güvenliği, eğitimle başlar. Küresel Rüzgar Organizasyonu (GWO), sektördeki asgari güvenlik eğitimi standartlarını belirler. Sahada görev alacak tüm personelin GWO eğitimleri modüllerini tamamlamış olması, uluslararası bir gerekliliktir.

Temel Güvenlik Eğitimi (BST – Basic Safety Training) şu 5 ana modülden oluşur:

1. Yüksekte Çalışma (Working at Heights)

2. İlk Yardım (First Aid)

3. Elle Taşıma (Manual Handling)

4. Yangın Bilinci (Fire Awareness)

5. Denizde Hayatta Kalma (Sea Survival) Offshore projeler için

Sertifikasız veya eğitimi güncel olmayan personelin türbin sahasına girmesi, işletme yönetimi için ciddi bir yasal sorumluluktur.

Acil Durum Eylem Planları ve Kurtarma Senaryoları

Bir rüzgar türbininin 100 metre tepesinde bir iş kazası veya kalp krizi yaşandığında, ambulansın oraya ulaşması imkansızdır. Bu nedenle, türbin içi kurtarma operasyonları bizzat teknisyenler tarafından başlatılmalıdır.

Her ekip, yanında otomatik indirme cihazları (rescue device) ve sedye sistemleri bulundurmak zorundadır. Kişisel koruyucu donanımlar (KKD); sadece kask ve yelekten ibaret değildir. RES çalışanları için çift kollu lanyardlar, konumlanma kemerleri ve ark flaşına dayanıklı kıyafetler standart olmalıdır. Düzenli olarak yapılan kurtarma tatbikatları, panik anında doğru refleksi geliştirmek için tek yoldur.

Risk Türü ve Alınması Gereken Önlemler Tablosu

Aşağıdaki tablo, Rüzgar Enerji Santralleri İş Sağlığı ve Güvenliği risklerine karşı alınması gereken proaktif önlemleri özetlemektedir:

Güvenlik Bir Kültürdür

Rüzgar enerji santralleri iş sağlığı ve güvenliği, sadece kurallara uymak değil, her çalışanın akşam evine sağ salim dönmesini sağlamaktır. İşletme müdürlerinden saha teknisyenlerine kadar herkesin, “Önce Güvenlik” prensibini içselleştirmesi gerekir. Unutulmamalıdır ki; hiçbir enerji üretimi, bir insan hayatından daha değerli değildir. Güvenli bir gelecek için eğitimlerinizi güncel tutun, ekipmanlarınızı kontrol edin ve prosedürlere sadık kalın.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Rüzgar türbinlerinde en sık yaşanan iş kazaları nelerdir?

İstatistiklere göre, rüzgar türbinlerinde en sık yaşanan kazalar; yüksekten düşme, el/parmak sıkışmaları, elektrik çarpmaları ve düşen cisimlerin yarattığı yaralanmalardır. Ayrıca merdiven tırmanışlarına bağlı kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları da sık görülür.

2. RES çalışanları hangi belgeleri almalıdır?

Saha çalışanlarının öncelikle GWO (Global Wind Organisation) Temel Güvenlik Eğitimi sertifikalarına sahip olması gerekir. Ayrıca Yüksekte Çalışma, Kapalı Alan, EKED (LOTO) eğitimi ve Temel İş Sağlığı ve Güvenliği belgeleri de zorunludur.

3. Rüzgar güllerinde yüksekte çalışma sınırı nedir?

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre, düşme riskinin olduğu her seviye “yüksekte çalışma” kabul edilir. Ancak rüzgar santrallerinde, türbin kulesine girişten itibaren (genellikle zemin seviyesinden sonra) tüm çalışmalar yüksek riskli kabul edilir ve tam korumalı KKD kullanımı zorunludur.